თარგმანი: გიორგი ხასაია
ეს არის ფრაგმენტები ნადეჟდა სუხორუკოვას დღიურიდან. პირველი ფრაგმენტი დაწერილია მარიუპოლშივე, ხოლო მეორე - მარიუპოლის დატოვების შემდეგ. ძნელი წარმოსადგენია, რამემ უკეთ გადმოსცეს ის, რასაც ახლა რუსული სამხედრო იმპერიალიზმი მარიუპოლში და მთელ უკრაინაში ჩადის.
20 მარტი
მე გამოვდივარ ქუჩაში დაბომბვებს შორის შუალედებში. ძაღლის გასასეირნებლად. გაუჩერებლად წკმუტუნებს, კანკალებს და ჩემს ფეხებს უკან იმალება. მე სულ ძილი მინდება. მრავალსართულიანი ბინებით გარშემორტყმული ჩემი ეზო ჩუმი და მკვდარია. მე უკვე აღარ მეშინია გვერდზე გახედვის.
მოპირდაპირე მხარეს იფერფლება 105-ე სახლის სადარბაზო. ცეცხლის ალმა ჩაყლაპა ხუთი სართული და აუჩქარებლად ღეჭავს მეექვსეს. ოთახში ცეცხლი აკურატულად იწვის, როგორც ბუხარში. შუშების გარეშეა დარჩენილი შავი გამურული ფანჯრები, რომლებიც ენებივით ყოფენ ცეცხლის ალით შეჭმულ ფარდებს. მე ამას ვუყურებ მშვიდად და განწირულად.
დარწმუნებული ვარ, რომ მალე მოვკვდები. ეს რამდენიმე დღის საქმეა. ამ ქალაქში ყველა ყოველდღე ელოდება სიკვდილს. მე მხოლოდ ის მინდა, რომ ის საშინელი არ იყოს. სამი დღის წინ ჩვენთან მოვიდა ჩემი უფროსი ძმისშვილის მეგობარი და გვითხრა, რომ სახანძრო დაბომბეს. მაშველები დაიღუპნენ. ერთ ქალს მოაგლიჯა ხელი, ფეხი და თავი. მე მინდა, რომ ჩემი სხეულის ნაწილები ადგილზე დარჩეს, ბომბის ჩამოგდების შემდეგაც. არ ვიცი რატომ, მაგრამ მე ეს მნიშვნელოვანი მგონია. თუმცა, მეორე მხრივ, ომის დროს დასამარხად მაინც არავის ეცლება. ასე გვითხრეს პოლიციელებმა, როცა ქუჩაში დავეწიეთ და ვკითხეთ, რა გვექნა ჩვენი მეგობრის მოკლული ბებიის ცხედრისთვის. გვირჩიეს, აივანზე დაგვესვენებინა. ნეტავ, რამდენ აივანზე ასვენია ცხედრები?
ჩვენი სახლი მშვიდობის პროსპექტზე ერთადერთია, რომელიც პირდაპირ არ დაუბომბავთ. მას ორჯერ შეეხო ჭურვი, ზოგიერთ ბინაში მინები ჩაიმსხვრა, მაგრამ ის თითქმის არ დაზარალებულა და სხვა სახლებთან შედარებით იღბლიანად გამოიყურება.
მთელი ეზო დაფარულია ფერფლის, შუშის და პლატსმასის დანამსხვრევების და მეტალის ნამტვრევების რამდენიმე ფენით. ვცდილობ, არ შევხედო ბავშვების სათამაშო მოედანზე მოფრენილ რკინის ნაგლეჯს. რაკეტა უნდა იყოს, ან ნაღმი. ჩემთვის სულერთია, უბრალოდ, უსიამოვნოა. მესამე სართულის ფანჯარაში ვიღაცის სახეს ვხედავ და მაჟრიალებს. როგორც ჩანს, უკვე მეშინია ცოცხალი ადამიანების.
ჩემი ძაღლი იწყებს ყმუილს და ვხვდები, მალე ისევ სროლა იქნება. მე ვდგავარ ქუჩაში დღისით, ირგვლივ კი სამარისებური სიჩუმეა. არც მანქანებია, არც ხმები, არც ბავშვები, არც ბებიები სხედან სკამებზე. ქარიც კი მოკვდა. რამდენიმე ადამიანი აქ მაინც არის. არ მინდა მათ შევხედო. მეშინია, რომ ნაცნობი შემხვდება.
ჩემს ქალაქში ცხოვრება ლპება სარდაფებში. ის გავს სანთელს ჩვენს სარდაფებში - ნებისმიერი ვიბრაცია ან ქარის დაბერვა და წყვდიადი ჩამოწვება. ვცდილობ, ვიტირო, მაგრამ არ გამომდის. მეცოდება საკუთარი თავი, ახლობლები, ჩემი ქმარი, მეზობლები, მეგობრები. სარდაფში ვბრუნდები და ვუსმენ რკინის საზარელ ჭრიალს. ორი კვირა გავიდა და მე უკვე აღარ მჯერა, რომ ოდესმე სხვანაირი ცხოვრება იყო.
მარიუპოლში ადამიანები აგრძელებენ სარდაფებში ცხოვრებას. ყოველდღე სულ უფრო ძნელი ხდება თავის გატანა. მათ არ აქვთ წყალი, საჭმელი, შუქი, გარეთაც კი ვერ გადიან მუდმივი სროლების გამო. მარიუპოლელებმა უნდა იცოცხლონ. დაეხმარეთ მათ. მოუყევით ყველას, ყველამ იცოდეს, რომ მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვას აგრძელებენ.
23 მარტი
სარდაფში მე ვოცნებობდი. განსაკუთრებით მარიუპოლიდან გაქცევის წინა დღეებში. მე ვიჯექი ძველ სკამზე, ვუსმენდი თვითმფრინავის შხუილს და წარმოვიდგენდი, რომ ხდება სასწაული. რუსი მფრინავის ჩამოგდებული ბომბი ისევ უკან, თვითმფრინავში ბრუნდება. ის აფეთქდება და ნამსხვრევები ზღვაში ჩაიყრება.
ბოლო დღეებში მე ვიქეცი გაყინულ, გულგრილ სუბსტანციად. ერთადერთი გრძნობა, რომლითაც სავსე ვიყავი ცხოველური შიშის გრძნობა იყო. მე განწირული ვიყავი. გინდათ, იცოდეთ, როგორ გადამქონდა დაბომბვები? მე, ასაკიანი ადამიანი, დაბომბვის დროს ხელს ჩავჭიდებდი დედას და ვეკრობოდი მას, როგორც ბავშვობაში, საშიში ზღაპრის მოსმენის შემდეგ.
ჩემი ცხოვრება კოშმარად იქცა. ჩემი ქალაქის ცხოვრება - ჯოჯოხეთად. ირგვლივ გმირები იყვნენ. მე ვიყავი სუსტი და გამოცარიელებული: ვებრძოდი პანიკურ შემოტევებს და ყველაფერში დამნაშავედ საკუთარ თავს ვთვლიდი. ვერავის ვუმხელდი, რომ მეშინია. და მინდოდა, ვინმესთვის სასარგებლო ვყოფილიყავი.
ამ ამბებამდე ერთი კვირით ადრე ჩემთან მოვიდა ნატაშა, ჩემი კოლეგა. ქმართან და შვილებთან ერთად. ისინი ქალაქში დადიოდნენ და ვიდეოებს იღებდნენ, რომ ყველასთვის ეჩვენებინათ ეს ჯოჯოხეთი. მე მას ვკითხე:“რა უნდა ვქნა?’ მან მიპასუხა: „უნდა გადარჩე, ჩვენ უნდა გადავრჩეთ“. შემდეგ ვკითხე: „როგორ დავეხმაროთ ქალაქს?“ მან მიპასუხა “არ ვიცი“.
ისინი სამივე ერთად დადიოდნენ ბავშვთა რეანიმაციაში, სადაც ექიმები 24 საათი მუშაობენ, და პასუხობდნენ მათი ახლობლების ზარებს და უგზავნიდნენ შეტყობინებებს, რომ ყველა ცოცხალი და ჯანმრთელია.
შემდეგ მათ ბინაში შეფრინდა ორი ჭურვი და ქმარი დაიღუპა. ეს იყო ჩვენი პირველი ახლობლის სიკვდილი. ერთი დღით ადრე ჩვენ ვხედავდით ადამიანს. ცოცხალს, ჯანმრთელს და ძლიერს. მშვიდს და დარწმუნებულს იმაში, რომ დიდხანს იცოცხლებს. და ის აღარ არის. მხოლოდ იმიტომ, რომ სულით მახინჯებმა საცხოვრებელ სახლს ესროლეს.
ჩვენი გაქცევის წინადღეს გაუჩერებლად ბომბავდნენ ქალაქს. ჩვენ ვფიქრობდით, როგორ წავსულიყავით. ჩვენ გვყავდა ერთი გაძვალტყავებული მანქანა, რომელშიც ცხრა ადამიანი და ერთი ძაღლი უნდა ჩავტეულიყავით. და გვქონდა მინიმალური შანსი, ავტოფარეხამდე მიგვეღწია. ის სკოლის რაიონში იდგა, იქ კი ყველა სახის იარაღიდან ისროდნენ. ოკუპანტებს არაფრის ერიდებოდათ. აირჩევდნენ რაიმე ადგილს და ნანგრევებად აქცევდნენ.
ერთსა და იმავე მრავალსართულიან შენობას ათობით ჭურვს ესროდნენ. გეფიცებით, იქ არასდროს ყოფილან ჩვენი სამხედროები. არც ერთი. იქ მშვიდობიანი მოსახლეობა ცხოვრობდა - იმედით, რომ დაბომბვები დასრულდებოდა და წყალზე ან საჭმლის ღია ცეცხლზე მოსამზადებლად გამოვიდოდნენ. ამ სახლებში ათობით ჭურვი შეფრინდა. რუსები დაუნდობლად ისროდნენ. ჩვენ სარდაფში ვუსმენდით ამ ხმებს და საშინელებისგან ვიკლაკნებოდით.
ომის ხმები სიკვდილის სიმფონიას ასრულებდნენ. თავიდან იყო გიგანტის უზარმაზარი კბილების ღრჭიალი და რკინის დარტყმები სახურავზე. მე მგონი, ეს მოთელვა იყო. ვიღაც გამოსვლისთვის ემზადებოდა. შემდეგ დაიწყო „გრადების“ მელოდია. მიწა იძროდა და კედლები ზანზარებდა. ჩვენზე მოფრინავდნენ უზარმაზარი ბრმა მკვლელები. ვერ ვიგებდით, რომელი მხრიდან. ადამიანები ყველგან იყვნენ. ზოგიერთი მათგანისთვის ეს მუსიკა უკანასკნელი აღმოჩნდა. ჩემთვის ყველაზე შემზარავი თვითმფრინავების შხუილი იყო. მე არასდროს არ მინახავს ისინი. რომ დამენახა, შეიძლება ასე არ შემშინებოდა. თავზე ბალიშს ვიფარებდი და ვოცნებობდი დავყრუებულიყავი ძირს დანარცხებით. მიწა იძროდა, თვითმფრინავი კი მეორე წრეზე შედიოდა და ჩვენ ისევ ვკვდებოდით მომდევნო აფეთქებამდე.
15 მარტს მე სადარბაზოში ვქვითინებდი იმის გამო, რომ არ შემეძლო, ჩემი შვილისთვის დამერეკა და დაბადების დღე მიმოლოცა. როგორი სასაცილო უსიამოვნებაა. მე ვტიროდი არა იმის გამო, რომ ხალხი იხოცება, რომ ხვალინდელი დღე შეიძლებოდა არ დამდგარიყო, არამედ იმიტომ, რომ ტელეფონით ვერ ველაპარაკებოდი საკუთარ შვილს.
და მოხდა პატარა სასწაული. პირდაპირ სადარბაზოში აღდგა კავშირი. ჩემი სარდაფის მეზობლები ერთმანეთს გადასცემდნენ, რომ ტელეკომუნიკაციის კომპანია კიევსტარი დაბომბეს, მაგრამ რომელიღაც თანამშრომელი პერიოდულად რთავს გენერატორს და ასხამს მასში ბენზინს რომ ადამიანებმა წუთით მაინც შეძლონ ერთმანეთთან ლაპარაკი. და თუმცა მარიუპოლში დარეკვა შეუძლებელი იყო, ჩვენ შეგვეძლო შევხმიანებოდით ახლობლებს სხვა ქალაქებში. მადლობა, უცნობო ადამიანო, რომელმაც მარიუპოლელებს მოგვეცი შანსი, ჩვენზე მოდარდე ადამიანებისთვის დღეში ერთხელ გვეთქვა ორადორი სიტყვა: „ცოცხლები ვართ“.
სწორედ 15 მარტს ჩვენ გავიგონეთ ახალი ბგერები სიკვდილის სიმფონიიდან. ისინი არ გავდნენ არცერთს, რაც მანამდე გვესმოდა. ორი ძლიერი აფეთქება. მას შემდეგ ყველაფერი ამოტრიალდა. თავი გახდა უზარმაზარი და ცარიელი, სარდაფის კედლები დიდხანს ირხეოდნენ. მე ჩავთვალე, რომ ეს მასობრივი განადგურების იარაღია. და მეშინოდა იმის წარმოდგენა, რასაც ქუჩაში გასვლის შემდეგ დავინახავდი.
შემდეგ ჩვენ გვიყვებოდნენ მარიუპოლთან ახლოს მდებარე სოფლის მაცხოვრებლები, რომ ქალაქს ბომბავდნენ რუსული სამხედრო გემები. ჩვენ გვხოცავდნენ ხმელეთიდან, ჰაერიდან და ზღვიდან. ჩვენ გვხოცავდნენ ყოველი მხრიდან. ჩემს ქალაქს თანმიმდევრულად აქცევდნენ ნანგრევებად.
ჩვენ სულ უფრო ხშირად ამოვდიოდით სარდაფებიდან. და ბოლოს წინა დღეს, კომენდანტის საათამდე ჩვენთან მოვიდა ლიოშა. მან სმა დაიწყო იმის მერე, რაც თავისი შვილები მოინახულა მარცხენა სანაპიროზე. როცა იქიდან დაბრუნდა, დარწმუნებული ვიყავი, რომ არ ეშინოდა. მაგრამ სარდაფის ჩასასვლელთან მოყვა, როგორ ეცემოდა, როცა ჭურვები მოფრინავდნენ. „ხმა არ მესმოდა, მაგრამ ვხედავდი, როგორ ფეთქდებოდნენ ირგვლივ“. მაშინ მე გამოვუტყდი, რომ ძალიან მეშინია. მან მიპასუხა: “ამას მე მეუბნები?“ გამიხარდა, რომ გმირი არ არის, რომ ჩვეულებრივი ადამიანია, რომ მასაც ეშინია. უბრალოდ არ იმჩნევს. ის ახლაც მარიუპოლშია. ვერ დატოვებს იქაურობას, სანამ შვილებს ისევ არ იპოვის.
ახლა ჩერნომორსკში ვარ, ოდესასთან ახლოს, შვილთან ერთად. ძალიან გამიჭირდა მარიუპოლიდან წამოსვლა. იმიტომ არა, რომ გვბომბავდნენ, ჩვენ კი დანჯღრეული, მინებჩამსხვრეული მანქანით მოვდიოდით. მანქანაში ყველა ლოცულობდა, რომ გაგვეღწია და ჭურვებს არ მოვეკალით. ოკუპანტები გვაჩერებდნენ და რაღაცებს გვეკითხებოდნენ. მათი შეკითხვები ისმოდა, როგორც დაცინვა. მაგალითად, ბავშვებს ხომ არ ცივათ უმინო მანქანაში? დახურეთ ფანჯრები, ბავშვები გაცივდებიან. როგორი მზრუნველი გარეწრები არიან, არა? ისინი ბომბავდნენ სახლებს, ჭურვებს ესროდნენ დასახლებულ რაიონებს, თავშესაფრებს - ქალებით და ბავშვებით, და ახლა წუხან, მარიუპოლელ ბავშვებს სურდო არ დაემართოთ.
ერთი ხანობა ვფიქრობდი, რომ თუ დავწერდი, ყველაფერი შეიცვლებოდა. მაგრამ, სამწუხაროდ, ადამიანები ისევ ვერავის გამოყავს მარიუპოლიდან, არავინ კეტავს ცას და არ აცხადებს სიჩუმის რეჟიმს. ვერ ვიგებ, ვისთან იბრძვიან რუსები? ქალებთან და ბავშვებთან? რატომ კლავენ მშვიდობიან მოსახლეობას? რატომ აქცევენ ნანგრევებად ქალაქს? სასოწარკვეთილი ვარ. მარიუპოლში იღუპება ათასობით ადამიანი. გთხოვთ, დაეხმარეთ მათ, რომ გადარჩნენ.