რატომ იზრდება საწვავზე ფასები?

ზეზვა ზანგურაშვილი

ფოტო Facebook ჯგუფიდან უარი საწვავის ფასებს! ავტორი: Mi Sho

2021 წელს, საქართველოში, სამომხმარებლო ფასების ინდექსი (ინფლაცია) 12.8%-ით გაიზარდა. ფასების ასეთი მასშტაბური ზრდა, გარკვეულწილად, საწვავის ფასების ზრდის შედეგიც არის, რადგან საწვავი სხვა სამომხმარებლო პროდუქტების წარმოება-დისტრიბუციის მნიშვნელოვანი კომპონენტია. დღევანდელ პირობებში, როდესაც საწვავის ფასები სწრაფად იზრდება, ხოლო მისი მოხმარება ჩვენი ყოველდღიური ეკონომიკური საქმიანობის შეუცვლელ ნაწილს წარმოადგენს, მთავრობა ვალდებულია ამ პრობლემის გადასაჭრელად ყველა ღონეს მიმართოს. პრობლემის აქტუალურობას, კიდევ იმიტომ უნდა გაესვას ხაზი, რომ საწვავი არ წარმოადგენს ჩვეულებრივ საქონელს. გარდა იმისა, რომ არსებითი მნიშვნელობა აქვს ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში, მას ასევე არ გააჩნია შემცვლელი კრიზისულ პერიოდებში. აქედან გამომდინარე, ფასის ზრდის შემთხვევაში ყველაზე მეტად საშუალო და დაბალი შემოსავლის მქონე ოჯახები ზარალდებიან, რადგან ეკონომიკური საქმიანობის შემცირების, ან სრულად შეწყვეტის იქით მათ სხვა გზა არ რჩებათ. ეს ჯაჭვური პროცესი, რომელიც საწვავის ფასის ზრდის მიზეზებიდან იღებს სათავეს, სიღარიბის, უმუშევრობის, უთანასწორობისა, და კიდევ სხვა ბევრი არაჯანსაღი სოციალური პრაქტიკის გაღრმავებას და გაფართოებას უწყობს ხელს. ხოლო ის ბიზნეს კლასი, რომელიც ამ პროცესის სათავეში დგას, ამ ვითარებისგან სარგებელს ნახულობს.

იმისათვის რომ დავადგინოთ, კონკრეტულად რა მიზეზებით გაიზარდა დღეს საწვავზე ფასები და რომელ კერძო აქტორებს ან ინსტიტუციებს უკავშირდება ეს ზრდა, უნდა განვასხვავოთ ფასის ზრდის საშინაო და საგარეო მიზეზები. გასაყიდი ფასის ის წილი, რომელიც საწვავის წარმოებასა და მიწოდებასთან არის კავშირში, ქვეყნის გარეთ განისაზღვრება (საქართველოში საწვავის 98% იმპორტირებულია) და ჩვენ მასზე გავლენას ვერ ვახდენთ. მაგრამ, საერთო ძალისხმევით, შეგვიძლია გავლენა მოვახდინოთ ფასის იმ წილზე, რომელიც ქვეყნის შიგნით, ფასწარმოქმნის ოლიგოპოლიურ ბუნებას და რეგრესულ საგადასახადო რეჟიმს უკავშირდება.

ფასის ზრდის ქვეყნის გარე მიზეზები

თეორიულად, ნავთობპროდუქტების (ბენზინი და დიზელი) ფასების ცვლილება, მოთხოვნა-მიწოდების ფუნქციას უნდა წარმოადგენდეს. როდესაც მოთხოვნა და მიწოდება იზრდება, ფასები უნდა შემცირდეს, და პირიქით. თუმცა, რეალობა ხშირად განსხვავებულია. ნავთობპროდუქტების განსაკუთრებული სასაქონლო სტატუსი, რომელზეც შესავალში ნაწილობრივ უკვე გავამახვილეთ ყურადღება, ართულებს მისი ფასწარმოქმნის ლოგიკას. მოთხოვნა და მიწოდება, მხოლოდ უმნიშვნელო როლს თამაშობს ფასწარმოქმნის იმ რთულ განტოლებაში, რომელშიც გარდა წმინდა ეკონომიკური ელემენტებისა, ასევე უხვად არის გათვალისწინებული გეოპოლიტიკური და ეკოლოგიური საკითხები.

ეკონომიკური თვალსაზრისით, დღეს ნავთობპროდუქტების ფასების ზრდა, ერთი მხრივ მასზე მოთხოვნის ზრდასთან, ხოლო, მეორე მხრივ, მისი მოწოდების შემცირებასთან არის კავშირში. 2021 წლის ზაფხულიდან, მას შემდეგ, რაც გლობალურად ეკონომიკები გაიხსნა, ნავთობპროდუქტებზე მოთხოვნა მოულოდნელად გაიზარდა, რაც ფასების ზრდაზეც აისახა. საბაზრო ლოგიკით, ამ პროცესს მიწოდების ზრდა უნდა გამოეწვია და ფასები დასტაბილურებულიყო, მაგრამ ასე არ მოხდა. მიწოდებამ მოთხოვნის ზრდას არ უპასუხა. ნავთობის მთავარი მწარმოებელი და ექსპორტიორი ქვეყნების კარტელურმა კავშირმა OPEC+-მა, მიწოდების გაზრდა, უბრალოდ არ ინება.

კონკრეტულად OPEC+-ს (OPEC ქვეყნები და რუსეთი) ნავთობპროდუქტების ფასების გლობალურად შემცირება და დასტაბილურება მიწოდების რაოდენობის გაზრდით შეუძლია, მაგრამ ის ამას არ აკეთებს. ასეთი გადაწყვეტილების ერთ-ერთი მიზეზი მდგომარეობს იმაში, რომ არსებობს პანდემიის კვლავ გავრცელების და შესაბამისად, ეკონომიკების ჩაკეტვის რისკები, რაც სამომავლოდ ფასის ვარდნას და კარტელის მოგების შემცირებას გამოიწვევს. თუმცა, ამის საპირისპიროდ, OPEC+ ასევე დგას პანდემიის დასუსტების და ბიზნეს ციკლის გამოსწორების რისკის წინაშე, რომლის დადგომის შემთხვევაში, მოსალოდნელია ფასების კიდევ უფრო მეტად გაზრდა. ამ ორი ურთიერთსაპირისპირო რისკების შეფასებისას, OPEC+ არ იკავებს ნეიტრალურ პოზიციას და ითვალისწინებს მათ შორის მხოლოდ პირველს, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ნავთობის მომწოდებელი ქვეყნებისთვის ფასების ზრდა პრობლემას არ წარმოადგენს. ეს გასაკვირი არც არის, რადგან ისტორიულად, OPEC ყოველთვის ასე იქცეოდა. მომწოდებლებს ურჩევნიათ ნავთობის ბაზარი შეამცირონ, ვიდრე ფასების დაცემის რისკის წინაშე აღმოჩნდნენ. ისინი იმავე პრინციპით მოქმედებდნენ 2008-2009, 2010-2011 და 2017-2018 წლებში. ამ სცენარებიდან თითოეულში, დღევანდელის ჩათვლით, კარტელი ზღუდავს მოწოდებას და სარგებლობს ხელოვნურად გაბერილი ფასებით, უბრალოდ იმიტომ, რომ მას ამის ძალაუფლება გააჩნია.

ისტორიულად, როდესაც ასეთი სიტუაცია იქმნებოდა ხოლმე, აშშ-ის ნავთობმწარმოებელი კომპანიები მეტ ნავთობს ტუმბავდნენ, რათა მოკლევადიან პერიოდში გაზრდილი ფასებით და შესაბამისად, მაღალი შემოსავლებით ესარგებლათ. ეს იწვევდა ფასების დასტაბილურებას, რაც თავის მხრივ, ნაწილობრივ ზღუდავდა კიდეც ოპეკის ფასწარმოქმნის ძალაუფლებას. დღეს აშშ-ს ეს ფუფუნება არ გააჩნია. ქვეყანაში, რომელიც ნავთობის წარმობით მოწინავეა, გადაუმუშავებელი ნავთობის მარაგები შემცირებულია, ზოგიერთი მათგანი ბუნებრივი კატაკლიზმების გამო. მათ შორის, ერთ-ერთი ყველაზე მთავარი - კუშინგის საცავი, 40%-ით არის შემცირებული. ამას ემატება ისიც, რომ ბაიდენის ადმინისტრაცია წინამორბედისგან განსხვავებით, უფრო მეტად იხრება „მწვანე პოლიტიკისკენ“. გლაზგოს კლიმატის სამიტზე ბაიდენმა ბოდიში მოიხადა ტრამპის მიერ პარიზის შეთანხმების დატოვების გამო და განაცხადა, რომ 2030 წლისთვის აშშ-ში სათბურის გაზების ემისია (1) განახევრდება. კლიმატის ცვლილებებთან და ზოგადად, ბუნებრივ გარემოსთან დაკავშირებული პოზიციის ასეთი რადიკალური ცვლილება, რა თქმა უნდა, ნავთობპროდუქტების ფასებზე და მიწოდების რაოდენობაზეც აისახება. როგორც ჩანს, აშშ-ში მიწოდებასთან დაკავშირებული პრობლემები OPEC-სა და ნავთობის ექსპორტიორ სხვა მსხვილ ქვეყნებს არ ადარდებთ. ისინი, მხოლოდ მიწოდების მოკრძალებულ ზრდაზე შეთანხმდნენ, ისიც აშშ-ს და ინდოეთის მთავრობების მოწოდებების შედეგად.

ირონიულია ის ფაქტი, რომ ბაიდენის ადმინისტრაციის თხოვნა OPEC-ს ნავთობის მოპოვების ზრდასთან დაკავშირებით, ძირს უთხრის მის COP26 შეტყობინებას საწვავის მოხმარების შემცირების შესახებ. გლაზგოს კლიმატის სამიტი, ისევე როგორც პარიზის კლიმატის შეთანხმება, პოლიტიკური სპექტაკლი აღმოჩნდა, სადაც ქვეყნების წარმომადგენლები მხოლოდ სხვადასხვა ტიპის არასავალდებულო დაპირებებს დასჯერდნენ.

კარტელის გაზრდილი შემოსავლები, ნავთობის არმქონე ქვეყნების მოსახლეობის, მათ შორის ჩვენი ჯიბიდან გაღებულ ხარჯებს წარმოადგენს. ისინი ჩვენი და სხვა ღარიბი ქვეყნების მოსახლეობის კიდევ უფრო გაღარიბების ხარჯზე მდიდრდებიან. რამდენად უსამართლოდაც არ უნდა მიგვაჩნდეს შემოსავლების გლობალური განაწილების ასეთი ფორმა, ჩვენ მასზე გავლენის მოხდენის ბერკეტი არ გვაქვს. უმწეობის ეს განცდა დღევანდელი გლობალიზებული კაპიტალიზმის ერთ-ერთი მანკიერი გამოვლინებაა. კარლ მარქსმა გლობალური კაპიტალიზმის განვითარების ასეთი კოლონიური სტადია, სადაც ერთ ქვეყანაში მცხოვრები მშრომელთა კეთილდღეობა უფრო მეტად ხდება დამოკიდებული მეორე ქვეყნის კაპიტალის მფლობელთა გადაწყვეტილებებზე, დიდი ხნის წინ იწინასწარმეტყველა.

ფასის ზრდის ქვეყნის შიდა მიზეზები

საწვავის ფასის ზრდა ქვეყნის შიგნით, ნაწილობრივ ბაზრის ოლიგოპოლიური ბუნებით, და ნაწილობრივ, ქვეყანაში არსებული საგადასახადო რეჟიმით არის განპირობებული.

1. ოლიგოპოლიის შესახებ

საწვავის ბაზარზე ოლიგოპოლიური შეთანხმებები ჯერ კიდევ წინა ხელისუფლების დროს ფიქსირდებოდა. კონკურენციის სააგენტოს ჩამოყალიბების შემდეგ, 2015 წელს საწვავის ბაზრის მოკვლევის შედეგად დადგინდა “კონკურენციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის (შეთანხმებული ქმედება) ‘ა’, ‘ბ’ და ‘გ’ ქვეპუნქტების დარღვევა. აქედან, ‘ა’ ქვეპუნქტი გულისხმობს ფასის პირდაპირ ან არაპირდაპირ დადგენას (ფიქსირებას). ‘ბ’ პუნქტი გულისხმობს მოგების მიზნით, წარმოების, ბაზრის, ტექნოლოგიური განვითარების ან ინვესტიციების შეზღუდვას. ხოლო, ‘გ’ პუნქტი გულისხმობს მოგების მიზნით ბაზრების ტერიტორიულ განაწილებას. შედეგად, შპს ,,ლუკოილ ჯორჯია"-ს, სს ,,ვისოლ პეტროლიუმ ჯორჯია"-ს, შპს ,,რომპეტროლ საქართველო"-ს, შპს ,,სოკარ ჯორჯია პეტროლეუმ"-ს, შპს ,,სან პეტროლიუმ ჯორჯია"-ს (გალფი) და კიდევ 3 მცირე კომპანიას დაეკისრათ ჯარიმა - ჯამში 54 698 329 ლარის ოდენობით.

გაურკვეველი მიზეზებით, 2015 წლის ეს ბრძანება, ბათილად იქნა ცნობილი საქართველოს საერთო სასამართლოების მიერ და საქმე დაუბრუნდა სააგენტოს ხელახლა განსახილველად. განახლებული კვლევის შედეგად, 2018 წელს სააგენტომ კვლავ დაადგინა ზემოთაღნიშნული 5 მსხვილი კომპანიის მხრიდან „თავისუფალი ვაჭრობისა და კონკურენციის შესახებ“ საქართველოს კანონის, ოღონდ ამჯერად, მხოლოდ მე-7 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის დარღვევის ფაქტი, რის შედეგადაც, ზემოთჩამოთვლილ ეკონომიკურ აგენტებს დააკისრა კანონის 33-ე მუხლით გათვალისწინებული სანქცია - ჯამში სამ მილიონამდე ლარის ოდენობით. ამასთან, უცვლელად დარჩა სააგენტოს თავდაპირველი გადაწყვეტილება ფრენშაიზინგის/ქველიცენზიის ხელშეკრულებების შესაბამისად ფასების განსაზღვრის საკითხთან მიმართებით, რომლითაც დადგენილი იყო შპს „რომპეტროლ საქართველოს“, შპს „ლუკოილ ჯორჯიას“ და მათი პარტნიორი კომპანიების მხრიდან კანონის მე-7 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის დარღვევის ფაქტი. აღსანიშნავია, რომ სააგენტოს ხელახალი გადაწყვეტილება კომპანიების მიერ არ გასაჩივრებულა, შესაბამისად, იგი კანონმდებლობით დადგენილ ვადაში შევიდა კანონიერ ძალაში და დაკისრებული ჯარიმა სრულად იქნა გადახდილი ბიუჯეტის სასარგებლოდ.

2018 და 2019 წლები, საწვავის ფასების დასტაბილურებით გამოირჩეოდა, რაც კოვიდრეგულაციების შედეგად შემცირებული მოთხოვნითა და ბაზარზე კონკურენციის აღდგენით იყო განპირობებული. გრაფიკი 1-დან ირკვევა, რომ 2012 წლიდან 2018 წლამდე ბაზარზე მდგომარეობა მართლაც გაუმჯობესებულია. 2012 წელს, ბაზრის იმპორტის დონეზე წარმოდგენილი იყო ნავთობპროდუქტების 8 შემომტანი კომპანია, რომელთა რაოდენობა მნიშვნელოვანი ზრდის ტრენდით გამოირჩევა 2019 წლის ჩათვლით. იმპორტიორი აგენტების რაოდენობის ზრდის შედეგად შემცირდა ბაზრის კონცენტრაციის მაჩვენებელი - ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსი (2) (გრაფიკი 2), რაც ფირმებს შორის კონკურენციის გაზრდაზე მეტყველებს.

გრაფიკი 1

თუმცა, ორივე გრაფიკიდან ირკვევა, რომ 2019 წლის შემდეგ, 2020 წლის და 2021 წლის პირველი ნახევრის მონაცემების მიხედვით, იმპორტიორი აგენტების რიცხვი შემცირებულია 63-დან 30-მდე, რაც აისახა ბაზრის კონცენტრაციის ინდექსის ზრდაზეც. 2021 წლის პირველი 6 თვის მონაცემების მიხედვით, რომელიც საზოგადოებრივმა მაუწყებელმა კონკურენციის სააგენტოსგან მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის გამო გამოითხოვა, ირკვევა, რომ კონცენტრაციის ინდექსი 1305-მდე გაიზარდა. ხოლო, ,,კონკურენციის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-20 მუხლის, მე-3 პუნქტის, ‘ე,’ ‘ვ’ და ‘ზ’ ქვეპუნქტების გათვალისწინებით, თუკი ჰერფინდალ ჰირშმანის ინდექსი 1250-ზე მეტია, ეს ნიშნავს, რომ ბაზარი ზომიერად კონცენტრირებულია, რაც ბაზარზე ეფექტიანი კონკურენციის არსებით შეზღუდვას და ფასწარმოქმნის ოლიგოპოლიური ძალაუფლების არსებობას ადასტურებს.

გრაფიკი 2

წყარო: კონკურენციის სააგენტო.

აქედან გამომდინარე, გაურკვეველია, თუ რატომ იტყუება კონკურენციის სააგენტოს თავჯდომარე ირაკლი რექვინაძე, როდესაც პირველ არხთან ინტერვიუში (11.11.2021) აცხადებს, რომ ბაზარზე რეალურად კონკურენცია არსებობს, არასაბაზრო ფაქტორების გავლენა ფასების ცვლილებაში ნაკლებია და მათი ზრდა ძირითადად გლობალური მიზეზებითაა განპირობებული. სიმართლეს ასევე არ შეესაბამება მისი განცხადება იმის შესახებ რომ ,,ბაზარზე არსებობს 5 მსხვილი ქსელი, რომელთა ერთობლივი წილი არის 60%-მდე, დანარჩენი მცირე ქსელებს უჭირავთ”. კონკურენციის სააგენტოს 2021 წლის პირველი 6 თვის მონაცემების მიხედვით, მსხვილი კომპანიების ბაზრის საერთო წილი 73%-მდე არის გაზრდილი. ბაზრის ოლიგოპოლიურ ბუნებაზე მსხვილი კომპანიების სეგმენტის ზრდის პარალელურად შემცირებული მცირე ქსელების (3) სეგმენტიც მეტყველებს. შედარებისთვის, მცირე ქსელების საერთო წილი 2018 წლის მონაცემებით შეადგენდა 39.60%, 2019 წელს - 39.9%, 2020 წელს 43.5%, ხოლო 2021 წელს 26.6%-მდე შემცირდა.

ფასების ცვლილებაზე ასევე შეიძლება გავლენა ჰქონდეს ეროვნულ ვალუტას. შესასყიდი საავტომობილო საწვავის გაზრდილი თვითღირებულება, შესაძლოა დააბალანსოს შედარებით გამყარებულმა ეროვნულმა ვალუტამ. 2021 წლის მაისიდან, ლარი დოლართან მიმართებაში გამყარებას იწყებს და ნოემბერში, 1 დოლარის ღირებულება 3.43-დან 3.14-მდე თანდათანობით მცირდება. აქედან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ მიმდინარე ფასების ზრდაზე, ეროვნულ ვალუტა უარყოფით გავლენას ვერ მოახდენდა. შესაბამისად, ნავთობპროდუქტების იმპორტიორი კომპანიების წარმომადგენლებისგან ხშირად გაჟღერებული არგუმენტი, რომ ფასების ზრდა გაუფასურებულ ეროვნულ ვალუტას უკავშირდება, ასევე არ შეესაბამება სიმართლეს.

1. საგადასახადო რეჟიმის შესახებ

რაც შეეხება საქართველოში არსებული საგადასახადო რეჟიმის გავლენას ფასების ზრდაზე, აქ ყველაზე საინტერესო აქციზის გადასახადია. 2017 წლიდან აქციზის გადასახადი გაორმაგდა და ერთ ტონა საწვავზე 500 ლარი გახდა, რაც ერთ ლიტრზე დაახლოებით 0.50 თეთრს შეადგენს. გადასახადი პირდაპირ აისახება საწვავის ფასში, რაც ნიშნავს იმას, რომ ყოველ ნაყიდ ლიტრზე ჩვენი ჯიბიდან დამატებით 50 თეთრს ვიხდით. აქციზის გაორმაგების მიზეზი, მოგებიდან რეინვესტირების გადასახადის გაუქმებას უკავშირდება. ეს ნაბიჯი, საქართველოში დამკვიდრებული ანტისოციალური პოლიტიკის ნაწილია, რომელიც მთავრობამ ბიუჯეტის შესავსებად (ამჯერად დაბალშემოსავლიანი პირების ხარჯზე) გადადგა.

უნდა აღინიშნოს, რომ მცურავი აქციზის შემოღების შემთხვევაშიც კი, ფასის კონტროლი ერთ ლიტრზე მხოლოდ რამდენიმე თეთრის ფარგლებში იქნება შესაძლებელი, რაც დიდ შეღავათს არ იძლევა. გარდა ამისა, საქართველოში დღეს არსებული ოლიგოპოლიური ბაზრის პირობებში, მცურავი აქციზის დანერგვა კომპანიებს ფასნამატის პერიოდულად გაზრდის შესაძლებლობას მისცემს. ცხადია, ‘ნავთობპროდუქტების იმპორტიორთა კავშირი’ ამ შესაძლებლობების გათვალისწინებით მთავრობას მცურავი აქციზის შემოღებისკენ მოუწოდებს. მაგრამ, ჩვენ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ფასების ზრდის მთავარი მიზეზი, საწვავის ბაზრის ოლიგოპოლიურ ბუნებას უკავშირდება, და მთავრობას სწორედ ამ მიმართულებით უნდა მოვთხოვოთ რეაგირება და მკაცრი კონკურენციის პოლიტიკის შემუშავება.

დასკვნის მაგიერ

საწვავის ფასების ზრდის ქვეყნის შიდა და გარე მიზეზებზე დაკვირვება ნათლად გვიჩვენებს დღევანდელი გლობალური თუ ლოკალური კაპიტალიზმის მახინჯ იერსახეს. გლობალურ დონეზე, თანამშრომლობის და სამართლიანი კანონმდებლობის არარსებობის პირობებში, ნავთობ-კარტელები და სხვა ეკონომიკურად ძლიერი ქვეყნები, კიდევ უფრო მეტ კაპიტალს აგროვებენ ჩვენი და ჩვენნაირი ეკონომიკურად სუსტი ქვეყნების კიდევ უფრო მეტად გაღარიბების ხარჯზე. ისინი ოპერირებენ გარესახელმწიფოებრივ დონეზე და არასდროს ითვალისწინებენ თავიანთი გადაწყვეტილებების სოციალურ და ბუნებრივ გარემოსთან დაკავშირებულ უარყოფით გამოვლინებებს, მათ შორის ისეთებს, რომლებიც პირდაპირ აისახება ჩვენს ჯანმრთელობასა და ღირსებაზე.

როგორც აღმოჩნდა, ჩვენი მთავრობა არ ცდილობს გლობალური კოლონიალიზმის ეს ანტისოციალური პრაქტიკები შეგვიმსუბუქოს. პირიქით, თავადაც მონაწილეობს მათ გაღრმავებაში. კერძოდ, უკვე 10 წელზე მეტია (დადასტურებულად), რაც საქართველოში ნავთობპროდუქტების იმპორტიორი კომპანიები ოლიგოპოლიური შეთანხმებების შედეგად გაზრდილი ფასებით გვძარცვავენ. ამის საპასუხოდ, ჩვენი მთავრობა არათუ ქმედითი კონკურენციის პოლიტიკის შემუშავებას ცდილობს მათ წინააღმდეგ, არამედ სრულიად საპირისპიროდ - მათ ჯარიმებს უმცირებს, ჩვენ კი საწვავზე აქციზის გადასახადს გვიორმაგებს.

კომენტარები:

1. აირები რომლებიც მზის შუქს ატმოსფეროში ატარებენ, მაგრამ ხელს უშლიან მზის შუქით შემოტანილი სითბოს ატმოსფეროდან გასვლას, რითაც ხელს უწყობენ სათბურის ეფექტს წარმოქმნას;

2. ბაზრის ანალიზის მეთოდური მითითებების მე-18 მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით: ჰერფინდალჰირშმანის ინდექსის საფუძველზე, სასაქონლო ბაზრები კონცენტრაციის დონეების მიხედვით ფასდება - დაბალკონცენტრირებულ, ზომიერად კონცენტრირებულ და მაღალკონცენტრირებულ სასაქონლო ბაზრებად: ა) დაბალკონცენტრირებული - HHI<1250; ბ) ზომიერად კონცენტრირებული - 1250<HHI<2250; გ) მაღალკონცენტრირებული - HHI>2250;

3. მსჯელობის ნაწილში, სააგენტო ბაზარზე მოქმედ ავტოგასამართ სადგურებს რეალიზებული საწვავის/საბაზრო წილის გათვალისწინებით პირობითად ყოფს ორ ნაწილად: 1. მსხვილი კომპანიები - სოკარი, ვისოლი, გალფი, რომპეტროლი და ლუკოილი; 2. მცირე ქსელები - ბაზარზე მოქმედი სხვა კომპანიები, რომლებიც ფლობენ ავტოგასამართი სადგურების შედარებით მცირე ქსელს და კომპანიები, რომლებიც ბაზარზე ოპერირებენ ერთეული ავტოგასამართი სადგურებით.